اثر دی کلرو - متیل اوره ( (dcmuبر قدرت منبع و انتقال مجدد کربوهیدرات های محلول ساقه گندم در شرایط خشکی آخرفصل

به منظور بررسی نقش اجزای فتوسنتز کننده گندم رقم (پیشتاز) بر پر شدن دانه و انتقال مجدد ذخایر ساقه در شرایط خشکی آخر فصل، آزمایشی گلدانی در فضای باز مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه ولی عصر (عج)، به صورت فاکتوریل دو عاملی در چارچوب طرح کاملاًً تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل اول عبارت بود از کاهش قدرت منبع در سه سطح شامل (شاهد، حذف فتوسنتز برگ پرچم و حذف فتوسنتز برگ های زیرین) و عامل دوم تنش خشکی در دو سطح شامل (شاهد و قطع آبیاری پس از گلدهی) که پس از گرده افشانی اعمال شدند. حذف فتوسنتز با استفاده از ماده بازدارنده فتوسنتز دی کلرو - متیل اوره ((dcmu انجام شد. نتایج نشان داد که کاهش قدرت منبع اثر معنی داری بر وزن ساقه در زمان رسیدگی نداشت، اما حذف برگ های زیرین همراه با تنش خشکی، سبب کاهش معنی دار عملکرد از طریق کاهش تعداد دانه در سنبله و وزن دانه شد. بررسی تغییرات ترکیبات دانه نشان داد با حذف فتوسنتز برگ پرچم درصد نشاسته دانه کاهش یافت، اما با قطع آبیاری پس از گلدهی در همین تیمار میزان پروتئین دانه به طور معنی داری افزایش پیدا کرد. از سوی دیگر محتوای کربوهیدرات های محلول ساقه در رژیم آبیاری شاهد، تا دو هفته پس از گرده افشانی افزایش و پس از آن تا زمان رسیدگی کاهش یافت، درحالی که با قطع آبیاری محتوای کربوهیدرات پس از زمان دو هفته پس از گرده افشانی هم افزایش یافت. با کاربرد dcmu بر برگ پرچم در رژیم آبیاری شاهد، نه تنها افزایشی در محتوای کربوهیدرات محلول ساقه مشاهده نشد، بلکه روند آن پس از گلدهی تا زمان رسیدگی به صورت کاهشی بود. در اثر حذف فتوسنتز برگ های زیر برگ پرچم، روند تغییرات کربوهیدرات محلول ساقه تا زمان رسیدگی شبیه سطح شاهد آبیاری بود، اما دو هفته پس از گلدهی و رسیدگی، همواره محتوای کربوهیدرات محلول ساقه در تیمار قطع آبیاری به طور معنی داری بیش از شاهد بود. بررسی تغییرات محتوای نیتروژن ساقه نشان داد دو هفته پس از گرده افشانی، محتوای نیتروژن ساقه در هر دو رژیم آبیاری، در تیمار حذف فتوسنتز برگ پرچم به طور معنی داری کمتر از دو تیمار دیگر بود. اما در زمان رسیدگی تفاوت معنی داری بین تیمارها مشاهده نشد. برآورد میزان کربوهیدرات های منتقل شده به دانه نشان داد که سهم انتقال مجدد کربوهیدرات ها در رژیم آبیاری شاهد حداکثر 6/9 درصد و در شرایط تنش خشکی 22 درصد بود. بیشترین میزان انتقال مجدد در تیمار حذف فتوسنتز برگ های زیرین در شرایط خشکی و کمترین میزان انتقال مجدد در تیمار حذف فتوسنتز برگ های پرچم در شرایط آبیاری بود. سهم انتقال مجدد نیتروژن در رژیم آبیاری شاهد حداکثر 62/18 درصد و در شرایط تنش خشکی 5/11 درصد بود. به نظر می رسد با وجود کاهش اندازه مخزن در اثر تیمارهای حذف فتوسنتز برگ ها و قطع آبیاری پس از گلدهی، تغییرات انتقال مجدد ذخایر کربوهیدراتی و نیتروژن ساقه چندان قابل توجه نبود، از این رو احتمالاًً حتی در شرایط تنش خشکی هم نقش انتقال مجدد در عملکرد نهایی دانه نیازمند بررسی بیشتر است و ممکن است بخش های سبزینه ای سنبله مانند ریشک، لما و پالئا نقش قابل توجهی در پر شدن دانه داشته باشند.واژ گان کلیدی: انتقال مجدد، تنش خشکی، گندم، dcmu